понедельник, 24 января 2011 г.

Қадыр Мырза Әли: Шуақты шумақтар - 8

«Көкпар» кітабынан

Жерім! – деймін ондайды,
Елім! – деймін ондайды.
Тұрған тұстан жарты елі шегінбеймін.
Өзім үшін күресте жеңілсем де,
Елім үшін күресте жеңілмеймін.

Дұшпанға да,
Досқа да табылатын.
Сақтай көрсін жаратқан жаман аттан!
Батыр болып тумайсың,
Батыр болып
Кетесің
Елге деген махаббаттан!


Тілдің туы
Тілсіз келген білімнің
Түбі нағыз қиғылық.
Көсегесін тілімнің
Көтеремін ту қылып.

Дәулет деген –
Ұғыңдар! –
Кеше болса, бүгін жоқ.
Тілің болса – күнің бар
Тіл болмаса – түгің жоқ!

Тілім шипам, дәрім де.
Мәңгүрт болып күн көрмен
Абыройдың бәрін де
Маған осы тіл берген.

Жырға қосып алауын
Жалындаған от қызды,
Жүректің де қалауын
Тіл арқылы жеткіздім.

Келер пәле басыңа,
Кемел сөзге мін тақсаң.
Қастың өзі досыңа
Айналады – досыңа!

Жарлымын деп қаймақпа,
Намыс болса қаныңда.
Байлық деген байлық па
Тіл байлығы жанында?!

Диқан жаңбыр тілемес
Жатқанда астық қырманда,
Басқа қамың түк емес,
Тілдің қамы тұрғанда!

Қазақы қулық

Қазақтың қырда желдеген
Қылығы со бір ұнайды:
Алданып жүріп пендеден
Алдамақ болған Құдайды.
(Сәбидің атын Жауыз, Ұлболар деп атайтын қазақы ырым туралы)

Табиғи тірлік

Заман сырын қалай айтып таусамын!
Шатыр ұстап мәз боламыз жауса күн.
Біздер түгіл,
Сиырлардың желіні
Сағынады арулардың саусағын!

Ұлы электр тұрған кезде отты қой!
Техника құдіретін төкті ғой.
Самолет пен поезд емес,
Бүгінде
Атқа отыру қиын болып кетті ғой!

Бізден қазір жабайы өскен гүл де аулақ.
Бір дуадақ табу қиын күн де аулап.
Жұмыртқада дәм бола ма
Қоразсыз
Тауық оны тапқаннан соң күлге аунап?!


Бақыт

Бір құдырет бізді өмірге жолдайды.
Біз өмірді түсінбейміз,
Сол – қайғы.
Туа сала таудай бақыт күтеміз,
Ал шынында бақыт үлкен болмайды.

Мүмкін емес бұл өмірден исіну.
Болу керек ән әдемі,
Күй сұлу.
Бақыт деген бұлтты күні – жадырау –
Бақыт деген жұмыс болса – сүйсіну!

Келтіретін адам болсаң елге мін,
Неге керек босқа өмірге келгенің!
Бақыт егер байлық болса – бергенің,
Керек болса – Отан үшін өлгенің!

Екі нұр

Адам егер болмаса ездің бірі,
Сұлулыққа түседі кездің қыры.
Дүниеде ғаламат екі нұр бар:
Күннің нұры
Және де сөздің нұры.

Ақын бола бермейді мыңның бірі.
Мұны айтуға болмай жүр сынның
қыры.

Сөздің нұры түседі
Жүрегіңнің
Түкпіріне
Түспейтін күннің нұры.

***

Өмір солай
Жалған айтсам,
Ғайбаттасам –
Оңбайын!
Кейбіреулер демес сені қолдайын.
Жиіркенеді – лас болсаң,
Кір болсаң;
Таза болсаң – кірлетуге ол дайын.

Көл көңілге өзен болып сыйлайды.
Шөл көңілге құлақ болып құймайды.
Түие сұрар,
Бие сұрар – бай болсаң;
Кедей болсаң – көк тиынан қимайды.

Сатылмауға тиісті ғой сөз деген!
Ерлік жайлы,
Елдік жайлы - өзге өлең!
Қарамайды – адам болсаң кеспірсіз,
Сұлу болсаң – ішіп-жейді көзбенен!

Түбінде бір болады деп керегі,
Сен туралы өсек-аяң тереді.
Өліп жатсаң,
Ала алмайды тірілтіп;
Тірі жүрсең,
Ауру тауып береді!

Жоқ оларға сөзі өтетін Төлеби,
Мұның бәрі көне жырлар,
Көне күй.
Ағайынның аты ғана ағайын...
Өмір солай!
Өмір солай! –
Ce la  vie!

***

Бармағымнан бал ағып,
Мәз болмаған күнім жоқ.
Бір байлығым балалық,
Кеше болды,
Бүгін жоқ.

Бозай көздің мастығын
Білмейтұғын еркең жоқ,
Бір байлығым – жастығым,
Бүгін бар-ау,
Ертең жоқ.

Бақыт – арман, әрі үміт.
Үміт үшін нүкте жоқ.
Бір байлығың – кәрілік.
Ол біткен соң,
Түкте жоқ!

***

Өлген артық,
Тірлікте былыққанша!
Былыққанша,
Байлыққа құныққанша.

Қызып тұрар тақымды күлік қанша!
Қызықтырар көзіңді мүлік қанша!

Әдемілік өмірдің сәні білем.
Құлағымда қуаныш әні кілең.
Тамағымды жібітіп саумал шарап,
Табаныңды сорады қалы кілем.

Шүкір деңдер,
Уақытқа сиыныңдар!
Соның бәрін бақылап тұр ұйымдар.
Бір үйің бар қаланың ортасында,
Сыртында оның тағы да бір үйің бар.

Келіншектер келісті сәнді білер
Көздерімен ішіп-жеп дәмді күлер.
Бәрі қымбат, не керек, бәрі қымбат,
Арзан болса арзан тек әңгімелер.

Соның бәрін бақылап қара да тұр.
Қайда дара ақыл мен дара батыр?!
Тұрмыс солай жеңілдеп бірте-бірте,
Адам болу қиындап бара жатыр!..

Комментариев нет:

Отправить комментарий